Της Ναταλί Χατζηαντωνίου

 

Αν δεν υπήρχαν οργανισμοί με τόσο οξυμμένο πρόβλημα ώστε να είναι έτοιμοι να βαρέσουν κανόνι ή να αλλάξουν φυσιογνωμία. Τότε οι κατ΄ ευφημισμόν «προγραμματικές» δηλώσεις του κυρίου Αριστείδη Μπαλτά, την Τρίτη, στη Βουλή θα ήταν αξιόλογες. Ίσως κι εξαιρετικές. Και πάντως ενδιαφέρον πεδίο στοχασμού, διανόησης, ανταλλαγής απόψεων  και δημιουργικών διαφωνιών (πάνω από έναν espresso macchiato).
 

Πλην όμως υπάρχει ένα πρόβλημα. Ότι ο κύριος Μπαλτάς είναι ο νέος υπουργός Πολιτισμού και ο πρώην υπουργός Παιδείας που είχε υπό την εποπτεία του και τον πολιτισμό. Συνεπώς ακόμα κι εκείνο το επιχείρημα υπέρ του που θα έλεγε ότι ο νέος υπουργός δεν πρόλαβε να ενημερωθεί (καθώς αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του αναχώρησε για τις ΗΠΑ) δυστυχώς δεν μπορεί να σταθεί στη συγκεκριμένη περίπτωση. Ξέρει τι συμβαίνει στο χώρο του Πολιτισμού ή αλλιώς θα όφειλε να ξέρει διότι μέχρι πρότινος ήταν ο προϊστάμενος του Νίκου Ξυδάκη και ο πρώτος τη τάξει υπεύθυνος για τις αποφάσεις και τις υπογραφές στον πολιτισμό. Αλλά τότε; 
 

Τότε γιατί ανάλωσε τα δέκα και από τα 20 παρά κάτι λεπτά της ομιλίας του για να κάνει μία εξαιρετική φιλοσοφική τοποθέτηση της έννοιας «Πολιτισμός» στο σύνολό της (που είναι και να μην πετάμε τις γόπες απ΄τα τσιγάρα κάτω, όπως είπε) και για να χαρτογραφήσει την σημερινή φυσιογνωμία του ελληνικού πολιτισμού πολύ-πολύ γενικά; Και πόσος αλήθεια χρόνος χρειάστηκε στον ίδιο τον υπουργό για να «εφεύρει» τη λέξη-κλειδί  «ένταση» γύρω από την οποία δόμησε την ομιλία του; 

Κατά τον ίδιο η «ένταση» διαπνέει τον τρόπο δημιουργίας του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού. Δυστυχώς δεν έχει απολύτως δίκιο. Εδώ και μερικά χρόνια κυρίως, τον πολιτισμό και τους φορείς του τους έχει χτυπήσει η υπέρταση-στα καθημερινά όρια του εγκεφαλικού επεισοδίου. Και εν πάσει περιπτώσει, όπως παρατηρεί ένας γνωστός μου, δεν ήταν ανάγκη να μας επισημάνει ο κύριος Μπαλτάς ότι ο ελληνικός Πολιτισμός διαβιεί εν-τάσει, αλλά είναι ανάγκη  να αντιληφθεί ότι η Πολιτεία και ο υπουργός θα έπρεπε να διαβιούν εν-δράσει.
 

Πάρτε για παράδειγμα το πώς έθιξε ο υπουργός το φλέγον θέμα του Μεγάρου. Αν και είναι γνωστό τοις πάσι  ότι εδώ κι ένα μήνα ο πρόεδρος του Οργανισμού έχει προειδοποιήσει ξεκάθαρα ότι αν δεν βρεθεί λύση για τη λειτουργία του, το Δεκέμβριο το Μέγαρο κατεβάζει ρολά… Αν και είναι γνωστό ότι οι εργαζόμενοι, απλήρωτοι από το Μάιο, άρχισαν τις κυλιόμενες στάσεις εργασίας… Ο κύριος Μπαλτάς προτίμησε να μιλήσει για την ενδεικνυόμενη πολιτιστική πολιτική που θα έπρεπε να αντιτάξει το Μέγαρο στη στερεότυπη κατηγορία «ότι κάνει μόνο μεγάλες παραγωγές»! Μα κύριε υπουργέ, σας έχουμε κακά νέα:  Αν δεν βρεθεί μία λύση (στην κρατικοποίησή του και την ανάληψη του χρέους του από το Κράτος, είχαν προσανατολιστεί οι προκάτοχοι του κυρίου Μπαλτά) το Μέγαρο δεν θα κάνει ούτε μεγάλες, ούτε μικρές παραγωγές. Και δεν θα αναζητεί νέα πολιτιστική πολιτική. Θα αναζητεί όμως λύση το «κουφάρι» του.
 

Αλλά δεν ήταν μόνον οι γενικολογίες του κυρίου Μπαλτά το πρόβλημα. ‘Ηταν οι ελάχιστες εξαγγελίες (για την «δωρεάν είσοδο στα μουσεία» μεν, αλλά και, ως ανταποδοτικό μέτρο για τη μη εφαρμογή του 23% στην ιδιωτική εκπαίδευση, «η αύξηση του εισιτηρίου στους αρχαιολογικούς χώρους» όπου, παρεμπιπτόντως δεν υπάρχουν χρήματα ούτε γι αρχαιοφύλακες). Ήταν οι ανησυχητικοί υπαινιγμοί του για τους εποπτευόμενους φορείς-διότι  στο παρά πέντε της ομιλίας του και χωρίς διευκρινίσεις,  είπε για τους φορείς που «πρέπει να εξορθολογιστούν, ενδεχομένως να συρρικνωθούν και κάποιοι να εξαφανιστούν»! ‘Ηταν ακόμα ότι στις μεγάλες πολιτιστικές υποδομές της Αθήνας κατονόμασε μόνον το Μέγαρο, το Κέντρο Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος», το- υπό διαρκή αναμονή -Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, τις υποδομές της Πειραιώς και τα ισχυρά ιδρύματα. Ήταν ακόμα ότι είπε λόγια που ακούγονται ευχάριστα στ΄ αυτιά μας αλλά δεν πολυχωράνε στο… ξηλωμένο μας καλάθι (όπως ότι  το ΥΠΠΟΑ θα μεριμνήσει για την off-Broadway  τέχνη καθώς «κτίρια υπάρχουν»! Ή ότι «οφείλουμε να εμπλουτιστούμε πολιτιστικά από τη συμβολή των μεταναστών». Ή ότι η εγχώρια πολιτιστική παραγωγή οφείλει «να φιλοξενηθεί και να διαπρέψει στο εξωτερικό».) Ωραία λόγια αλλά κάπως ανέξοδα από έναν υπουργό που προϊσταται ενός φορέα ο οποίος πρώτος κλήθηκε να περικόψει και να περικόψει και να περικόψει χρήματα. 


 

Έκανε και μία διαπίστωση ο κύριος Μπαλτάς. «Μας κατατρύχει», είπε, «ένα σύμπλεγμα επαρχιωτισμού. Δεν πρέπει να φοβόμαστε τη μεγάλη τέχνη όταν μας έρχεται (σ.σ. προφανώς από το εξωτερικό) με τους κατάλληλους τρόπους και όχι  για λόγους φαντασμαγορίας. Και σ΄αυτό τα μεγάλα ιδρύματα μπορούν να βοηθήσουν». Ποια είναι όμως ακριβώς «τα μεγάλα ιδρύματα» και πώς ακριβώς θα βοηθήσουν; Ορίζοντας την επικρατούσα αισθητική στις τέχνες; Και γιατί αυτά αναφέρθηκαν δις στην ομιλία του υπουργού από την οποία απουσίαζαν εντελώς οι αναφορές ενδεικτικά στα μεγάλα και μικρά Μουσεία, στο Εθνικό Θέατρο και το ΚΘΒΕ, στην Λυρική Σκηνή, στην Κ.Ο.Α., στην Κ.Ο.Θ., στους εποπτευόμενους φορείς τελικά;
 

Λυπάμαι πολύ γιατί στην πρώτη του εξαγγελία ο κύριος Μπαλτάς δεν φαινόταν να έχει συνειδητοποιήσει ότι ο πολιτισμός εκπέμπει δυνατό Σ.Ο.Σ.  Δεν φαινόταν καν να έχει συνειδητοποιήσει ότι ο ίδιος είναι πλέον βασικός υπεύθυνος για την σωτηρία του. Δεν φαινόταν καν πλην της συμβολής των «μεγάλων ιδρυμάτων» να έχει ένα ρεαλιστικό σχέδιο πολύ συγκεκριμένων δράσεων έναντι προβλημάτων που θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν… χθες:  π.χ. πώς και με τι όρους θα μεταφερθεί η Λυρική στο Κέντρο Πολιτισμού «Σ.Νιάρχος»; Πότε θα γίνουν τα εγκαίνια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης; Ποια θα είναι η επόμενη ημέρα του Μεγάρου Μουσικής; Και πάει λέγοντας…  
 

Δυστυχώς ο πολιτισμός είναι για τον ευρύτερο χώρο της πολιτικής μια…ωραία πεταλούδα, χρήσιμη για φαντεζί εξαγγελίες. Αλλά επί της ουσίας όταν αυτές ολοκληρώσουν την αποστολή τους μένει το κουκούλι αδειανό. Δεν ξέφυγε δυστυχώς ο σκεπτόμενος καθηγητής απ΄αυτόν τον κανόνα. Κι ακόμα χειρότερα οι υπαινιγμοί του δεν είχαν αριστερόστροφο προσανατολισμό και οι προγραμματικές του δηλώσεις δεν είχαν ρεαλιστική βάση. Και, ως γνωστόν  η ωραία πεταλούδα, «όταν έρθει ο χειμώνας πέφτει κάτω και ψοφά»…