Ακολουθήστε μας στο Google news
Έγραφε για τον Οδυσσέα Ελύτη ο Μάνος Χατζιδάκις:
«Ό, τι χάραζε σε στίχους
Τά παιρνε η θάλασσα που χε στα χέρια του
Ό, τι ζωγράφιζαν τα χείλια του
Τα σβηνε ο ουρανός που χε στα μάτια του
Κι έτσι δεν μπόρεσε να δει
Αν έπρεπε να παραμείνει Αττικός
Ή Αιγαιοπελαγίτης» («Μυθολογία», «ύψιλον / βιβλία», δεύτερη έκδοση Ιανουάριος 1980).
Κι αλλού:
«Του Ελύτη του άρεσαν τα κορίτσια από παλιά. Αυτό δυσκόλεψε λίγο τη γνωριμία μας ώσπου άρχισα να γράφω μουσική για τον Ήλιο του. Και τραγουδούσα όπου βρισκόμουν, νύχτα - μέρα, «Σήκω μικρή μικρή Πορτοκαλένια» κι ο Ελύτης έτρεχε προς τη μεριά μου για ν αγκαλιάσει την Πορτοκαλένια, έτσι καθώς ξυπνούσε από τη Μουσική μου. Μ αυτόν τον τρόπο γνωριστήκαμε και γίναμε πολύ φίλοι. Αλλά όσες φορές ξεχνούσε την Ελένη του και την Πορτοκαλένια, γινόταν το παράξενο να φεύγει κι από μένα. Κι ένιωθε τότες τις περίφημες Έξη και μία Τύψεις. Οι ενοχές του αυτές με σφράγισαν πότε αττικά και πότε αιγαιοπελαγίτικα» («Ο καθρέφτης και το μαχαίρι», «Ίκαρος», τρίτη έκδοση 1995).
Μπορεί οι δυο τους να συνδέονταν με μια μακρόχρονη σχέση φιλίας και εκτίμησης, όμως ο Χατζιδάκις μελοποίησε ελάχιστα, μετρημένα στα δάχτυλα, αποσπάσματα από την ποίηση του Ελύτη. Η αρχή έγινε το 1956 στον «Κύκλο με την κιμωλία» του B. Brecht (έργο 12), με τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι για το ομώνυμο θεατρικό έργο, που παρουσιάστηκε στο Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν, μετάφραση και απόδοση στίχων Οδυσσέα Ελύτη, σκηνικά και κοστούμια Γιώργου Βακαλό.
Υπάρχει ακόμα και το τραγούδι «Με την πρώτη σταγόνα της βροχής», από τους «Προσανατολισμούς» του Οδυσσέα Ελύτη, που μελοποίησε ο Μάνος Χατζιδάκις και ερμήνευσε ο Δημήτρης Ψαριανός στο «Μεγάλο Ερωτικό» (έργο 30). Ξεκίνησε να γράφεται στη Νέα Υόρκη τον Ιούνιο του 1972 και ολοκληρώθηκε στην Αθήνα τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, οπότε και ηχογραφήθηκε.
Ο «Μεγάλος Ερωτικός», κύκλος τραγουδιών για δύο φωνές, χορωδία και δώδεκα όργανα σε στίχους ελλήνων ποιητών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, παραμένει ένα από τα αριστουργήματα του Μάνου Χατζιδάκι και ένα από τα κλασικά έργα της ελληνικής μουσικής τέχνης. «Ο Μεγάλος Ερωτικός είναι μια σειρά από λαϊκά τραγούδια που γράφηκαν πρώτα απ όλα για να επικοινωνήσω εγώ ο ίδιος με όλα τα ελληνικά πρόσωπα που αγαπώ βαθιά, αυτά που γνώρισα, αυτά που θα γνωρίσω κι αυτά που δεν θα μπορέσω ποτέ μου να γνωρίσω. Κι ακόμη, μέσα από αυτά, να ενωθώ με την ψυχή του τόπου μου σε μια λειτουργία αθάνατη, ερωτική κι ελληνική», σημειώνει ανάμεσα στ άλλα ο Μάνος Χατζιδάκις στο ένθετο του δίσκου.
Ας δούμε, κλείνοντας, πως ο Ελύτης περιέγραψε στο «Χρονικό μιας δεκαετίας», από τα «Ανοιχτά χαρτιά», (Τέταρτη έκδοση - «Ίκαρος») την πρώτη του συνάντηση με το Χατζιδάκι:
«Ήταν ένας νέος λεπτός, με κοντό σγουρό μαλλί και μεγάλα μαύρα μάτια Ήτανε, λέει, και μουσικός. Μουσικός; Απορήσαμε όλοι μας. Δηλαδή τι μουσικός; Βιολιστής; Πιανίστας; Όχι, όχι, μας εξήγησε. Ήταν συνθέτης. Έ, αυτό δεν το περιμέναμε. Υπήρχε, λοιπόν στην Ελλάδα τέτοιο είδος; Είδηση δεν είχαμε. Ο τελευταίος συνθέτης που ξέραμε ήταν ο Μανώλης Καλομοίρης. στερα τι σχέση μπορούσε να έχει η μουσική με τη μοντέρνα ποίηση; Μεγάλη, μας αποκρίθηκε. Απόδειξη ότι είχε κάνει μουσική για την Αμοργό και για τις Παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα.
Βρεθήκαμε σε αμηχανία Κοιτάξαμε το νεαρό συνομιλητή μας με δυσπιστία. Επί τέλους, αν έλεγε αλήθεια, δεν είχε παρά να μας το αποδείξει. Τον οδηγήσαμε αμέσως στο σπίτι του Βαλαωρίτη, κι εκεί, ο Μάνος Χατζιδάκις -αυτός ήταν ο νέος συνθέτης- κάθισε στο πιάνο. Δεν έχει πια καμιά σημασία τι μας έπαιξε εκείνο το απομεσήμερο. Όπως εξομολογήθηκε ο ίδιος αργότερα, δεν υπήρχε τίποτε συγκεκριμένο στο νου του, απλώς αυτοσχεδίασε. το αθώο ψέμα που μεταχειρίστηκε για να μας πλησιάσει και να κινήσει το ενδιαφέρον μας, δεν τον εμπόδισε καθόλου, φτάνει που βρέθηκαν τα δάχτυλά του επάνω στα πλήκτρα, να το ανατρέψει και να το κάνει μια μαγική αλήθεια. Τόσο πολύ θα λεγες ότι ο αυτοδημιούργητος αυτός νέος ήταν ξεχειλισμένος από μελωδικότητα, τόσο πολύ γειτόνευε με μια περιοχή παρθένα, γεμάτη από ανεκμετάλλευτους ήχους και ρυθμούς, που έφτανε να τη σκουντήξει λιγάκι με τον αγκώνα του επάνω στο πιάνο, για να γεμίσει το δωμάτιο, να γεμίσει αργότερα η Ελλάδα κι ο κόσμος όλος από μιαν, άλλου είδους, γοητεία».
Γεννήθηκε σαν χτες, πριν από εκατό χρόνια
03 Νοεμβρίου 2011Γεννήθηκε σαν χτες, πριν από εκατό χρόνια: Στις 2 Νοεμβρίου του 1911, στο Ηράκλειο της Κρήτης, στη συνοικία Εφτά Μπαλτάδες, γωνία Αριάδνης και ΠασιφάηςΈγραφε για τον Οδυσσέα Ελύτη ο Μάνος Χατζιδάκις:
«Ό, τι χάραζε σε στίχους
Τά παιρνε η θάλασσα που χε στα χέρια του
Ό, τι ζωγράφιζαν τα χείλια του
Τα σβηνε ο ουρανός που χε στα μάτια του
Κι έτσι δεν μπόρεσε να δει
Αν έπρεπε να παραμείνει Αττικός
Ή Αιγαιοπελαγίτης» («Μυθολογία», «ύψιλον / βιβλία», δεύτερη έκδοση Ιανουάριος 1980).
Κι αλλού:«Του Ελύτη του άρεσαν τα κορίτσια από παλιά. Αυτό δυσκόλεψε λίγο τη γνωριμία μας ώσπου άρχισα να γράφω μουσική για τον Ήλιο του. Και τραγουδούσα όπου βρισκόμουν, νύχτα - μέρα, «Σήκω μικρή μικρή Πορτοκαλένια» κι ο Ελύτης έτρεχε προς τη μεριά μου για ν αγκαλιάσει την Πορτοκαλένια, έτσι καθώς ξυπνούσε από τη Μουσική μου. Μ αυτόν τον τρόπο γνωριστήκαμε και γίναμε πολύ φίλοι. Αλλά όσες φορές ξεχνούσε την Ελένη του και την Πορτοκαλένια, γινόταν το παράξενο να φεύγει κι από μένα. Κι ένιωθε τότες τις περίφημες Έξη και μία Τύψεις. Οι ενοχές του αυτές με σφράγισαν πότε αττικά και πότε αιγαιοπελαγίτικα» («Ο καθρέφτης και το μαχαίρι», «Ίκαρος», τρίτη έκδοση 1995).
Μπορεί οι δυο τους να συνδέονταν με μια μακρόχρονη σχέση φιλίας και εκτίμησης, όμως ο Χατζιδάκις μελοποίησε ελάχιστα, μετρημένα στα δάχτυλα, αποσπάσματα από την ποίηση του Ελύτη. Η αρχή έγινε το 1956 στον «Κύκλο με την κιμωλία» του B. Brecht (έργο 12), με τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι για το ομώνυμο θεατρικό έργο, που παρουσιάστηκε στο Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν, μετάφραση και απόδοση στίχων Οδυσσέα Ελύτη, σκηνικά και κοστούμια Γιώργου Βακαλό.Υπάρχει ακόμα και το τραγούδι «Με την πρώτη σταγόνα της βροχής», από τους «Προσανατολισμούς» του Οδυσσέα Ελύτη, που μελοποίησε ο Μάνος Χατζιδάκις και ερμήνευσε ο Δημήτρης Ψαριανός στο «Μεγάλο Ερωτικό» (έργο 30). Ξεκίνησε να γράφεται στη Νέα Υόρκη τον Ιούνιο του 1972 και ολοκληρώθηκε στην Αθήνα τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, οπότε και ηχογραφήθηκε.
Ο «Μεγάλος Ερωτικός», κύκλος τραγουδιών για δύο φωνές, χορωδία και δώδεκα όργανα σε στίχους ελλήνων ποιητών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, παραμένει ένα από τα αριστουργήματα του Μάνου Χατζιδάκι και ένα από τα κλασικά έργα της ελληνικής μουσικής τέχνης. «Ο Μεγάλος Ερωτικός είναι μια σειρά από λαϊκά τραγούδια που γράφηκαν πρώτα απ όλα για να επικοινωνήσω εγώ ο ίδιος με όλα τα ελληνικά πρόσωπα που αγαπώ βαθιά, αυτά που γνώρισα, αυτά που θα γνωρίσω κι αυτά που δεν θα μπορέσω ποτέ μου να γνωρίσω. Κι ακόμη, μέσα από αυτά, να ενωθώ με την ψυχή του τόπου μου σε μια λειτουργία αθάνατη, ερωτική κι ελληνική», σημειώνει ανάμεσα στ άλλα ο Μάνος Χατζιδάκις στο ένθετο του δίσκου.
Ας δούμε, κλείνοντας, πως ο Ελύτης περιέγραψε στο «Χρονικό μιας δεκαετίας», από τα «Ανοιχτά χαρτιά», (Τέταρτη έκδοση - «Ίκαρος») την πρώτη του συνάντηση με το Χατζιδάκι:
«Ήταν ένας νέος λεπτός, με κοντό σγουρό μαλλί και μεγάλα μαύρα μάτια Ήτανε, λέει, και μουσικός. Μουσικός; Απορήσαμε όλοι μας. Δηλαδή τι μουσικός; Βιολιστής; Πιανίστας; Όχι, όχι, μας εξήγησε. Ήταν συνθέτης. Έ, αυτό δεν το περιμέναμε. Υπήρχε, λοιπόν στην Ελλάδα τέτοιο είδος; Είδηση δεν είχαμε. Ο τελευταίος συνθέτης που ξέραμε ήταν ο Μανώλης Καλομοίρης. στερα τι σχέση μπορούσε να έχει η μουσική με τη μοντέρνα ποίηση; Μεγάλη, μας αποκρίθηκε. Απόδειξη ότι είχε κάνει μουσική για την Αμοργό και για τις Παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα.
Βρεθήκαμε σε αμηχανία Κοιτάξαμε το νεαρό συνομιλητή μας με δυσπιστία. Επί τέλους, αν έλεγε αλήθεια, δεν είχε παρά να μας το αποδείξει. Τον οδηγήσαμε αμέσως στο σπίτι του Βαλαωρίτη, κι εκεί, ο Μάνος Χατζιδάκις -αυτός ήταν ο νέος συνθέτης- κάθισε στο πιάνο. Δεν έχει πια καμιά σημασία τι μας έπαιξε εκείνο το απομεσήμερο. Όπως εξομολογήθηκε ο ίδιος αργότερα, δεν υπήρχε τίποτε συγκεκριμένο στο νου του, απλώς αυτοσχεδίασε. το αθώο ψέμα που μεταχειρίστηκε για να μας πλησιάσει και να κινήσει το ενδιαφέρον μας, δεν τον εμπόδισε καθόλου, φτάνει που βρέθηκαν τα δάχτυλά του επάνω στα πλήκτρα, να το ανατρέψει και να το κάνει μια μαγική αλήθεια. Τόσο πολύ θα λεγες ότι ο αυτοδημιούργητος αυτός νέος ήταν ξεχειλισμένος από μελωδικότητα, τόσο πολύ γειτόνευε με μια περιοχή παρθένα, γεμάτη από ανεκμετάλλευτους ήχους και ρυθμούς, που έφτανε να τη σκουντήξει λιγάκι με τον αγκώνα του επάνω στο πιάνο, για να γεμίσει το δωμάτιο, να γεμίσει αργότερα η Ελλάδα κι ο κόσμος όλος από μιαν, άλλου είδους, γοητεία».
